La principoj de la Esperanto-movado / Los principios del movimiento esperantista

Kiam ni pensas pri la vorto "principo", ni havas almenaŭ du manierojn kompreni ĝin: kiel la komenco de io aŭ kiel tio, kio subtenas filozofion. Eble unu interpreto ne estas tre malsama de la alia.

Kronologie parolante, Esperanto naskiĝis en Pollando en la 19a jarcento, kreita de Ludwig Zamenhof. Rezultas, ke tiutempe, kie li loĝis, homoj devis paroli multajn lingvojn por komuniki. Imagu, ke kultaj eŭropanoj parolis almenaŭ kvin lingvojn por efike komuniki. La epoka spirito antaŭenigis integriĝon kaj egalecon, sed ili estis ankoraŭ nur filozofio, ili ne estis esprimita praktike kun la sama intenseco kiel en libroj. For estis la deziroj disigitaj tra la mondo post la Franca Revolucio: Libereco, egaleco, frateco.

Ludwig kredis, ke la problemo por atingi ĉi tiujn celojn estas, ke homoj parolas malsamajn lingvojn kaj malfacile komprenas unu la alian. Aŭ eble ĉi tio estas la fonda mito de Esperanto. Estas malfacile por mi kredi, ke la movado ripozas sur tiel naiva hipotezo.

Tamen mi konsideras, ke tio, kiu sekvas el tio penso, estas sen naiveco. Se ni studas la historion de la homaro, ni povas vidi batalon de lingvoj. Popoloj, kiuj konkeras aliajn kaj trudas al ili sian lingvon kaj kulturon. Iuj bataloj estis perfortaj kaj estigis lingvajn koloniigojn, el kiuj devenas multaj nuntempaj lingvoj. Sed aliaj militoj ŝajnas esti senperfortaj sed plenumas la saman tagordon, trudante unu kulturon super aliaj per lingva premo al komunumoj. Ne surprize, menso kiel tiu de Ludwig ne fremdigis ĉi tiujn detalojn. Ekde ĝia komenco, Esperanto aperis kiel io pli ol konstruita lingvo, ĝi estis establita kiel pensmodelo, kies principoj, nun en la dua senco, estis kaj daŭre estas atingi homan fratecon, antaŭenigi egalecon inter seksoj, rasoj, popoloj kaj defendi kulturan, religian, politikan kaj precipe lingvan liberecon.

Kaj kiun panoramon ni trovas pli ol 100 jarojn post ĝia kreado? Ni povas vidi, ke malgraŭ disvolvanta komunikado, malgraŭ la pliiĝo de teknologio, ni ankoraŭ bezonas ĉi tiujn valorojn ĉeesti por gvidi nin, inspiri nin kaj antaŭenigi en ni la ŝanŝigan spiriton, kiu Esperanto signifas por la mondo.

Por ĉiu sia propra lingvo, por ĉiuj Esperanto. "

Kronologie: Cronológicamente

antaŭenigi: promover

integriĝo: Integración

Esprimita: expresado

Disigita: esparcido

Fonda mito: mito fundacional

Naiva: ingenua

Konkeri: conquistar

Trudi: imponer

Perforta: violenta, por la fuerza

Estigi: Causar, provocar

Koloniigi: colonizar

Premo: presión

Fremdigi: estar ajeno a, alejarse de

Pliiĝo: Incremento

Ŝanŝiga spirito: espíritu transformador

---

Cuando pensamos en la palabra "principio", tenemos al menos dos maneras de entenderla: como el comienzo de algo o como lo que sustenta una filosofía. Y tal vez una interpretación no esté muy lejos de la otra.

Cronológicamente hablando, el esperanto nace en Polonia en el siglo XIX, creado por Ludwig Zamenhof. Resulta que en ese momento, en el lugar en el que vivía, las personas debían hablar muchos idiomas para poder comunicarse. Imaginemos que un europeo culto hablaba mínimo cinco lenguas para desenvolverse con eficiencia.

El espíritu de la época promovía la integración y la igualdad, pero no dejaba de ser sólo una filosofía, no se expresaba en la práctica con la misma intensidad que en los libros. Lejos habían quedado los deseos esparcidos por mundo luego de la revolución francesa: Libertad, igualdad, fraternidad.

Ludwig consideraba que el problema para alcanzar estos objetivos era que los seres humanos hablaban diferentes idiomas y les costaba entenderse los unos a los otros. O tal vez esta es el mito fundacional del Esperanto. A mi me cuesta creer que el movimiento yace sobre una hipótesis tan ingenua.

Sin embargo, considero que lo que se desprende de ello carece de toda ingenuidad. Si vemos la historia de la humanidad podemos ver una batalla de idiomas. Pueblos que conquistan a otros y les imponen su lengua y su cultura. Algunas batalla fueron violentas y dieron origen a colonizaciones idiomáticas de las que se desprenden muchas de las lenguas contemporáneas. Pero otras guerras simulan carecer de violencia pero cumplen con el mismo programa, imponiendo una cultura por sobre otras a través de la presión lingüística sobre comunidades.

No es de extrañar que una mente como la de Ludwig no fuera ajena a estos detalles. Desde el principio el Esperanto surgió como algo más que una lengua construida, se erigió como un modelo de pensamiento cuyos principios, ahora en el segundo sentido, han sido y siguen siendo alcanzar la igualdad del género humano, promover la igualdad entre géneros, razas, pueblos y defender la libertad cultural, religiosa, política y en especial idiomática.

¿Y qué panorama nos encontramos a más de 100 años de su creación? Podemos observar que a pesar de la comunicación en desarrollo, a pesar de el auge de la tecnología, aún necesitamos estos que estos valores estén presentes para guiarnos, inspirarnos y promover en nosotros el espíritu transformador que el Esperanto significa para el mundo.

"Para cada uno su propia lengua, para todos el Esperanto."

#Esperanto #principios #Movimiento #Igualdad #fraternidad